Het auteursrecht is geenszins onbeperkt of onbegrensd: tegen bepaalde vormen van gebruik kan een auteur zich niet verzetten. In die gevallen geldt een vermoeden dat hij of zij toestemming gegeven heeft.
Auteursrecht uitzonderingen
- Citaten: dit laat toe dat om fragmenten van het werk te gebruiken voor recensies, onderwijs of kritiek. Een tijdschrift dat een boekrecensie publiceert, mag citeren uit het boek in kwestie of een foto publiceren van het kledingstuk of meubel waarover het verslag uitbrengt. Uiteraard is een adequate bronvermelding wel steeds vereist.
- Nieuwsverslaggeving: stel dat een werk in beeld komt tijdens een nieuwsitem, dan hoeft in principe niemand de toestemming van de auteur te vragen. Daarnaast moet belangrijke actuele informatie vrij kunnen circuleren, ook als er auteursrechtelijk beschermde werken betrokken zijn.
- Tijdelijke reproducties: bepaalde technische handelingen die nodig zijn voor doorgifte of het rechtmatig gebruik van een werk zijn toegelaten. Denk bijvoorbeeld aan het opslaan op de harde schijf of in het werkgeheugen van de computer.
- Parodie:ook tegen deze vorm van gebruik kan een auteur zich in principe niet verzetten onder het auteursrecht.
- Onderwijs en wetenschappelijk onderzoek:in functie van een educatief of wetenschappelijk doel mogen verschillende handelingen gesteld worden met beschermde werken.
- Bewaren van het cultureel patrimonium: deze uitzondering moet bibliotheken, musea en archieven toelaten om cultureel erfgoed in ere te houden.
- Private kopie: iedereen mag muziek beluisteren of een film bekijken in besloten familiale kring zonder daarvoor toestemming te moeten vragen aan de auteur.
- Promotie: bepaalde handelingen voor reclamedoeleinden (vb. voor een tentoonstelling) vereisen de toestemming van de maker niet.
Voor (bijna) alle uitzonderingen geldt de voorwaarde dat het werk “op geoorloofde wijze openbaar moet zijn gemaakt”. De auteur moet dus eerst beslist hebben dat zijn werk af is en dat klaar is voor verspreiding.
Voor sommige van deze uitzonderingen vergoeden collectieve beheersvennootschappen zoals Reprobel de auteurs.